منابع حقوق جزا در اسلاممنابع حقوق جزا در اسلام از مباحث علم حقوق بوده و شامل چهار منبع می‌شود: اول قرآن که مهم‌ترین منبع حقوق جزا در اسلام است، دوم سنّت که مراد از آن گفتار و کردار و تقریر معصوم است، سوم اجماع به معنی اتّفاق نظر صاحب نظران حقوق اسلامی در حکم مساله‌ای را در عصر غیبت حضرت ولی عصر (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) و چهارم حکم عقل که به وسیلۀ آن احکام شرع استخراج و استنباط می‌گردد. ۱ - اهمیتاصولی که اساس این رشته حقوقی را تشکیل می‌دهند به جهت قدرت فوق بشری واضعِ آن، از اهمّیت و ثبات برخوردار بوده همگانی و همیشگی می‌باشد. برخلاف سایر سیستم‌های حقوقی که در آنها انسان، پیش‌رو حقوق محسوب می‌شود، در حقوق مبتنی بر مذهب، فرد انسانی تابع و پیرو آن قلمداد می‌گردد. در حقوق جزای اسلام چهار منبع مهم ذیل قابل بررسی است: ۲ - قرآنقرآن که مهم‌ترین منبع حقوق جزا در اسلام است، احکام و قواعد حقوقی آن اعمّ از کیفری و مدنی که حدود یک ششم این کتاب آسمانی را در بَردارد و اصطلاحاً آیات الاحکام نام دارد، در لابه‌لای آیات قرار گرفته است. ۳ - سنّتسنّت که مراد از آن گفتار و کردار و تقریر معصوم است پس از قرآن مهم‌ترین منبع حقوق جزای اسلامی به شمار می‌رود. البته شرط اساسی آن انتساب یقینی آن به معصوم می‌باشد که در غیر این صورت نمی‌توان آن را در حقوق مورد استناد قرار داد. ۴ - اجماعاتّفاق نظر صاحب نظران حقوق اسلامی در حکم مساله‌ای را در عصر غیبت حضرت ولی عصر (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) اجماع گویند. اجماع شامل هر حکمی می‌شود که علمای دینی در آن وحدت نظر داشته باشند به طوری که اتفاق نظر آنها کاشف و حاکی از رضایت شارع مقدّس اسلام (معصوم) به احکام صادره باشد. در این صورت اجماع ایشان حکم شرعی تلقّی شده و رعایت آن الزامی خواهد بود. ۵ - عقلعقل یا ادلّه عقلی که ارزش قانون را دارد. وآن عبارت است از حکم عقل که به وسیلۀ آن احکام شرع استخراج و استنباط می‌گردد. دلیل عقلی ممکن است مستقلّ باشد (مستقلّات عقلیه) و بدون دخالت شرع احکامی را استنباط نماید مثل حکم به ضرورت نجات شخصی که در آب غرق می‌شود. گاهی نیز دلیل عقلی به خودی خود نمی‌تواند حکم شرعی را استنباط نماید بلکه با توجّه به اوامر و نواهی شرعی، حکم شرعی را استنباط می‌نماید، مثل حکم عقل به حرام بودن انواع آزار رساندن زبانی و عملی به پدر و مادر با استفاده از نحوۀ خطاب آیه ۲۳ سوره اسراء. ۶ - دیدگاه اهل سنتدر مذهب شیعه برای قیاس اعتباری لحاظ نشده است. در موارد سکوت یا نبود نصّ قرآن و سنّت نیز باید از متون قانونی راه‌حلّ را به دست آورد. اما فقهای اهل‌سنت علاوه بر کتاب، سنت و اجماع، قیاس و استحسان و مصالح مرسله را نیز از منابع حقوق جزا می‌شمارند. [۱]
گلدوزیان، ایرج، حقوق جزای عمومی ایران، ج۱، ص۱۱۴ – ۱۰۵، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ۱۳۷۶، چاپ پنجم.
[۲]
گلدوزیان، ایرج، با یسته‌های حقوق جزای عمومی، ص۶۵- ۴۷، تهران، نشر میزان، ۱۳۷۸، چاپ سوم.
۷ - پانویس
۸ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «منابع حقوق جزا در اسلام»، تاریخ بازیابی ۹۹/۶/۱۲. |